Smog typu londyńskiego. Skład, powstawanie, skutki

Smog londyński, nazywany także kwaśnym i klasycznym, to ten rodzaj smogu, z którym zmagamy się w Polsce w sezonie grzewczym. Jest on spowodowany głównie niską emisją, ale na jego kumulowanie się w powietrzu wpływają też warunki atmosferyczne. Wśród skutków ekspozycji na kwaśny smog znajdują się m.in. choroby nowotworowe.

Skąd ta nazwa, czyli wielki smog londyński

Określenie smog londyński nawiązuje do wydarzeń, które miały miejsce w Londynie od 5 do 9 grudnia 1952 roku. Na skutek utrzymującego się w stolicy Wielkiej Brytanii smogu zmarło w tych dniach 4 tysiące osób. Ponadto problemy zdrowotne spowodowane ekspozycją na zanieczyszczenia doprowadziły w ciągu następnych tygodni do kolejnych 8 tysięcy zgonów, co daje łącznie 12 tysięcy ofiar.

Do wystąpienia tej katastrofy przyczyniły się warunki atmosferyczne – na początku grudnia w mieście doszło do uformowania antycyklonu (wyżu barycznego). Wystąpiły wówczas gęste mgły, połączone z dużym spadkiem temperatury. Sytuacja skłoniła mieszkańców do intensywnego ogrzewania mieszkań, w znacznym stopniu przy pomocy złej jakości węgla, o dużej zawartości siarki. Używanie go było wówczas powszechne, ponieważ Wielka Brytania zmagała się z konsekwencjami ekonomicznymi II wojny światowej, a lepszy węgiel przeznaczano na eksport, w celu spłaty długów.

Powstawanie smogu londyńskiego

Historia wielkiego smogu londyńskiego nie tylko wyjaśnia nazwę przypisaną temu rodzajowi smogu, ale i ukazuje przyczyny jego powstawania. Pierwszą z nich jest oczywiście emisja zanieczyszczeń, za którą w sezonie grzewczym odpowiadają przede wszystkim gospodarstwa domowe. Jednak aby stężenia generowanych zanieczyszczeń osiągnęły naprawdę wysokie poziomy, muszą wystąpić czynniki utrudniające ich odpływ, czyli odpowiednie warunki atmosferyczne.

Sprzymierzeńcem smogu londyńskiego jest wyż baryczny, z którym związane są inwersje temperatury. Standardowo temperatura powietrza spada wraz z wysokością, ale w przypadku wyżu występuje tzw. inwersja termiczna i temperatura wraz z wysokością wzrasta. Jednocześnie dochodzi do zablokowania odpływu chłodniejszych mas powietrza z niższej warstwy atmosfery, dlatego zanieczyszczenia zostają zablokowane na małych wysokościach.

Odpływ zanieczyszczeń ułatwia też wiatr, tak więc bezwietrzna pogoda to kolejny czynnik sprzyjający wysokiemu stężeniu smogu.

Zobacz też: Smog fotochemiczny. Skład, powstawanie, skutki
Polecamy: Smog elektromagnetyczny – poważne zagrożenie czy teoria spiskowa?

Skład smogu kwaśnego

W smogu londyńskim obecne są głównie:

• Pyły zawieszone – mikroskopijne pyły, w skład których wchodzą m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, metale ciężkie oraz dioksyny. Pyły zawieszone często dzieli się na frakcje, a najpopularniejsze z nich to PM1, PM2,5 i PM10, które składają się z cząsteczek o średnicy maksymalnej odpowiednio 1, 2,5 i 10 mikrometrów (μm). Im mniejsza średnica, tym większe zagrożenie stanowi pył – frakcja PM10 kumuluje się w górnych drogach oddechowych, a pył PM1 łatwo przenika do krwiobiegu.
• Dwutlenek siarki (SO2) – nawet krótki kontakt z nim może doprowadzić do problemów z oddychaniem.
• Tlenki azotu – głównie tlenek i dwutlenek azotu (NO i NO2). Już krótka ekspozycja na nie może powodować duszności, podrażnienia spojówek oczu i dróg oddechowych,
• Sadza – w jej skład wchodzi głównie węgiel.
• Benzen – silnie toksyczny przedstawiciel lotnych związków organicznych.

Zobacz też: Pyły zawieszone – wszystko o pyłach PM2,5 i PM1

Jak smog londyński wpływa na zdrowie

Składniki smogu kwaśnego mają bardzo zły wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Wśród skutków ekspozycji na nie znajdują się:

• Nowotwory
  Smog sprzyja głównie nowotworom płuc i krtani, lecz może też powodować raka mózgu, pęcherza lub białaczkę.
• Choroby układu sercowo-naczyniowego
  W smogowe dni wzrasta liczba pacjentów trafiających do szpitali z zawałami, udarami i zatorami.
• Schorzenia układu oddechowego
  Smog podrażnia śluzówkę dróg oddechowych, a u osób cierpiących na astmę lub obturacyjną chorobę płuc zaostrza przebieg choroby.
• Pogorszenie stanu układu nerwowego
  Osoby mieszkające w miejscach o wysokim stężeniu smogu są bardziej narażone na rozwój demencji, choroby Alzheimera i Parkinsona. U małych dzieci smog powoduje opóźnienie rozwoju funkcji poznawczych.

Smog londyński w Polsce

W Polsce ze smogiem londyńskim zmagamy się przede wszystkim w sezonie grzewczym, co wynika ze sposobu jego powstawania. Najważniejszym źródłem zanieczyszczeń jest niska emisja. Pojęciem tym określa się emisję pyłów i gazów na wysokości do 40 m, pochodzących przede wszystkim z domowych pieców i lokalnych kotłowni węglowych.

Niestety polskie miasta od lat zajmują czołowe pozycje w rankingach najbardziej zasmogowanych miast Europy.

Zobacz też: Przyczyny smogu w Polsce – kto zanieczyszcza nasze powietrze

Oczyszczacz powietrza na smog kwaśny

Najlepszą metodą ochrony przed smogiem londyńskim jest oczyszczacz powietrza wyposażony w filtr HEPA oraz filtr węglowy, które razem usuwają z powietrza niemal 100% groźnych zanieczyszczeń. Podczas wyboru urządzenia poza wykorzystywanymi technologami należy uwzględnić przede wszystkim:

• wydajność oczyszczania – na każde 10 m² powinno przypadać przynajmniej 80 m³/h wydajności (CADR), ale lepiej, aby było to więcej,
• obecność czujnika zanieczyszczeń i tryby automatycznego – najlepszy wybór to oczyszczacz z czujnikiem laserowym PM2,5,
• głośność pracy – w sypialni minimalna głośność powinna wynosić poniżej 30 dB, w innych pomieszczeniach może być to trochę więcej,
• koszty użytkowania – składają się na nie wydatki związane z wymianą filtrów oraz wartość zużytej energii,
• opłacalność zakupu – to relacja między możliwościami oczyszczacza, a jego ceną.

Zobacz też: Jak wybrać oczyszczacz powietrza — krok po kroku

Źródła

1. Jakub Jędrak, 70 lat temu Wielki Smog spowił Londyn. Zorientowano się, gdy zabrakło trumien, https://smoglab.pl/wielki-smog-w-londynie-zabraklo-trumien/
2. Jakub Bartyzel, Jakub Bartyzel z AGH: październikowy smog to wina wyżu, samochodów i obwarzanka, https://smoglab.pl/jakub-bartyzel-z-agh-pazdziernikowy-smog-to-wina-wyzu-samochodow-i-obwarzanka/
3. Katarzyna Grzęda-Łozicka, Jak smog wyniszcza nasz organizm? To on może być przyczyną plagi nowotworowej w Polsce, https://portal.abczdrowie.pl/jak-smog-wyniszcza-nasz-organizm

FAQ, czyli najczęstsze pytania o smog typu londyńskiego