Oczyszczacze powietrza dla palaczy – ranking

O tym, że palenie szkodzi, nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Dym papierosowy to mieszanina niemal 5000 różnych substancji, z których 250 ma działanie toksyczne, a co najmniej 69 przyczynia się do nowotworów płuc i piersi. Narażone na nie są nie tylko osoby palące papierosy, ale również bierni palacze, często najbliższa rodzina czy dzieci.

Najlepszym rozwiązaniem byłoby więc rzucenie palenia. Co jednak, gdy nie jest to takie proste?
Czy oczyszczacze powietrza na dym tytoniowy to dobry pomysł? Prezentujemy ranking oczyszczaczy powietrza dla palaczy.

Czy oczyszczacz powietrza dla palaczy ma sens?

Oczyszczacze powietrza pomogą pozbyć się szkodliwych substancji, które dostają się do otoczenia podczas palenia papierosów. Zaprojektowane z myślą o usuwaniu pyłów smogowych, alergenów, drobnoustrojów, jak i nieprzyjemnych czy szkodliwych zapachów, rozprawią się też z cząstkami stałymi, które uwalniane są wraz z dymem tytoniowym (np. cząstki benzo(a)pirenu, kadmu czy arsenu), jak i gazami (np. formaldehydem, acetonem).

Dzięki oczyszczaczom powietrza możemy w szybszy sposób zmniejszyć ilość szkodliwych substancji krążących w otoczeniu, przywracając dobrą jakość powietrza. Ma to niebagatelne znaczenie, gdyż dym tytoniowy osiada na ścianach, ubraniach czy meblach. Im szybciej pozbędziemy się charakterystycznego zapachu, tym mniejsza szansa, że nasze otoczenie nim przesiąknie.

Jak używać oczyszczacza powietrza? 5 faktów

1. Oczyszczacze powietrza zredukują nieprzyjemny zapach w mieszkaniu

Jak pokazuje przykład jednego z członków naszego zespołu, korzystanie z oczyszczacza powietrza pozwala zredukować nieprzyjemny zapach. 

Oczywiście wiele zależy od tego, jak często palimy, gdzie mamy ustawiony oczyszczacz i jaka jest wydajność urządzenia. Im więcej dymu tytoniowego zostanie pochłonięte przez oczyszczacz, tym mniej osiądzie go na ścianach mieszkania.

2. Oczyszczacz należy ustawić w pobliżu miejsca palenia

Z jednej strony oczyszczacz powietrza, który narażony jest na ciągłe działanie dymu tytoniowego, będzie wymagał częstej wymiany filtrów (koszty). Z drugiej jednak strony dym, który trafi na filtry, nie osiądzie na ścianach czy meblach. W przypadku, gdy palimy np. przy biurku, warto by oczyszczacz stanął obok biurka, na podłodze czy pobliskiej komódce.

3. Palenie papierosów skraca żywotność filtrów

Szacując żywotność filtrów producenci, zakładają że oczyszczacze będą zmagać się m.in. ze smogiem, gdzie normy jakości powietrza są przekroczone kilkukrotnie. Takie epizody smogowe nie pojawiają się jednak regularnie każdego dnia. Jeżeli więc żywotność filtrów oszacowano na rok, to podczas palenia papierosów spadnie ona do kilku miesięcy. Dlatego też warto obserwować poziom zabrudzenia filtrów.

4. Substancje smoliste przyczyniają się do sklejania filtrów i gorszego działania czujników (szczególnie tych na podczerwień)

Podczas palenia papierosów, uwalniane są substancje smoliste, które sklejają filtry powietrza, skracając ich żywotność. Zaobserwowaliśmy również, iż zaburzają one odczyty z czujników, co szczególnie tyczy się czujników IR (wykorzystujących podczerwień).

5. Oczyszczacz powietrza nie usunie nigdy 100% szkodliwych związków

W zależności od wydajności oczyszczacza, urządzenie wolniej lub szybciej oczyści powietrze z toksyn, które osiądą na filtrze HEPA lub przylgną do powierzchni filtra węglowego. Należy jednak pamiętać, iż nie będzie to nigdy 100 % cząstek uwalnianych z papierosa. Część z nich osiądzie bowiem na meblach czy ubraniach. W momencie, gdy dotkniemy te powierzchnie, cząsteczki wzniosą się znowu w powietrze. Dlatego też warto, aby oczyszczacz (np. w trybie cichym) pracował przez cały czas, a nie tylko podczas palenia papierosów.

6 cech oczyszczacza powietrza z dymu tytoniowego

1. Naprawdę duży współczynnik CADR (wydajność oczyszczania)
2. Odpowiedni zestaw filtrów
3. Niskie koszty eksploatacji
4. Niską cenę zakupu
5. Dokładne czujniki
6. Jonizacja
   
   

1. Im większa wydajność oczyszczania, tym lepiej

Z jednej strony słyszymy często o tym, aby wydajność oczyszczania sprzętu dopasowana była do powierzchni, na której oczyszczacz ma stanąć. W przypadku oczyszczania powietrza z dymu tytoniowego, im większa wydajność, tym lepiej. Podczas wypalania jednego papierosa w pomieszczeniu stężenie szkodliwych cząstek o frakcji PM2,5 sięga często 500 ug/m³ i więcej.

To wartości, które przypominają epizody smogowe z najbardziej zanieczyszczonych rejonów Śląska. Przykładowo w Rybniku bywają dni, gdzie stężenie PM2,5 odpowiada 16 wypalonym papierosom dziennie. Dla przypomnienia: dzienna norma PM2,5 wynosi 25 ug/m³. Zostaje więc one przekroczona kilkunastokrotnie.

Potrzebne jest więc urządzenie, które w krótkim czasie będzie potrafiło zredukować poziom zanieczyszczeń. Modele o dużej wydajności oczyszczania (współczynnik CADR wyrażany za pomocą m³/h) będą gwarantować efektywną pracę nawet w niższych prędkościach, co przełoży się też na odczuwalnie mniejszy hałas. Dlatego też im większy współczynnik CADR, z tym większą mocą oczyszczacz będzie mógł mieszać powietrze w pomieszczeniu, zasysając do środka szkodliwe substancje.

2. Odpowiedni zestaw filtrów

Niemniej ważny jest odpowiedni zestaw filtrów, który zatrzyma zarówno szkodliwe związki w formie stałej, jak i gazowej.

Pierwszy z filtrów, jaki powinien znaleźć się w każdym oczyszczaczu powietrza dla palaczy to filtr HEPA. Zbudowany z cienkich włókien polipropylenowych, ma charakterystyczną harmonijkową konstrukcję. Pozwala ona mechanicznie zatrzymywać nawet mikroskopijne cząstki zanieczyszczeń, osiągając skuteczność 95-99,995 % dla drobinek o wielkości 0,3 mikrona (frakcja zanieczyszczeń najtrudniejszych do wyłapania).

Tymczasem większość cząsteczek dymu tytoniowego to z reguły od 0,3 do 0,5 mikrona. Za najgroźniejsze uznaje się zaś drobinki o wielkości 0,1 mikrona i mniejsze. Na szczęście wszystkich z nich mogą zostać zatrzymane przez filtr HEPA – oczywiście przy założeniu, że znajdą się w masie powietrza wpadającej do oczyszczacza.

Przypominający z wyglądu plastry miodu, filtr węglowy jest z granulek węgla aktywnego, którego 1 gram posiada aż 1500 m² powierzchni aktywnej. Dzięki zdolnościom adsorpcyjnym, filtr węglowy świetnie pochłania zapachy. Do jego powierzchni przylegają m.in. lotne związki organiczne zawarte w dymie papierosowym, np. benzen, toluen, formaldehyd, aceton, tlenek węgla, tlenki azotu i wiele innych.

3. Niskie koszty eksploatacji

Regularne palenie papierosów zdecydowanie skróci żywotność filtrów. Ta zakładana przez producentów wynosi zazwyczaj ok. 12 do 24 miesięcy, a są nawet takie, które mają 10-letnią żywotność filtrów (oczyszczacze Sharp). 

Ceny filtrów wahają się zaś od ok. 100 do nawet 400-500 zł za zestaw. W zależności od tego jak dużo palimy, filtry mogą podlegać wymianie co kilka miesięcy lub nawet co kilka tygodni. Zdecydowanie nie warto więc inwestować w urządzenia, gdzie koszt wymiany filtrów jest wysoki. W przypadku regularnego palenia, nie należy też wierzyć producentom, którzy obiecują np. 5 czy 10-letnią żywotność filtrów w swoich urządzeniach.

4. Niska cena zakupu

Szukając oczyszczacza powietrza z dymu tytoniowego, relacja ceny do wydajności wydaję się być kluczowym czynnikiem. Warto szukać prostych urządzeń o dużej wydajności, dobrym trybie automatycznym, które nie będą kosztować fortuny.

5. Dokładne czujniki zanieczyszczeń

Czułe czujniki zanieczyszczeń są niemniej istotne dla prawidłowego funkcjonowania oczyszczaczy. To one informują użytkowników o aktualnym stężeniu szkodliwych substancji i to za ich sprawą urządzenia są w stanie reagować na zmieniające się warunki otoczenia. Dym papierosowy zawiera cząsteczki stałe, jak i lotne zanieczyszczeń. Absolutnym minimum powinien być więc sprawnie działający (najlepiej laserowy) czujnik pyłów zawieszonych PM2,5.

Dodatkowym atutem będzie obecność czujnika lotnych związków organicznych (LZO/TVOC), znajdziemy go np. w oczyszczaczach powietrza Electrolux czy Vestfrost. 

Czujnik można traktować jako dodatek, podczas testów nie zdarzyło się, aby czujnik LZO wykrył zanieczyszczenie, gdy czujnik smogu wskazywał 0 pyłów PM. 

6. Jonizator powietrza

Jonizatory powietrza pomogą zwykle pochwalić się wysoką skutecznością w neutralizacji gazów. Sama technologia jonizacji jednak jest niewystarczająca, by mówić o efektywnej filtracji zanieczyszczeń. W testach, które przeprowadzaliśmy m.in. na urządzeniach Sharp czy Vestfrost, zaobserwowaliśmy, iż włączona jonizacja przyśpiesza proces oczyszczania powietrza o ok. 20-30% (w zależności od modelu i prędkości oczyszczania).

Ranking oczyszczaczy powietrza dla palaczy
– TOP 5 propozycji

Klarta Stor 2 – od 1399 zł

Klarta Stor 2 to idealna propozycja do większych powierzchni. Urządzenie sprawdzi się w biurach, przychodniach, urzędach czy gabinetach usługowych. Wszystko za sprawą ogromnej wydajności oczyszczania, równej aż 600 m³/h. W praktyce pozwala to stosować sprzęt na ok. 75 m² powierzchni. I to właśnie świetny stosunek ceny do wydajności sprawia, że Klarta Stor 2 zajmuje ex aequo 1 miejsce w naszym rankingu oczyszczaczy powietrza.

Podobnie jak Klarta Forste 3, większy Stor 2 również może pochwalić się bardzo restrykcyjnym podejściem do smogu. Dzięki temu w trybie pracy automatycznej urządzenie błyskawicznie reaguje na rosnący poziom zanieczyszczeń. Zaletą Klarty Stor 2 jest obecność aż 3 trybów auto: Auto Turbo, Auto Normal i Auto Sleep, co pozwala lepiej dopasować pracę do komfortu akustycznego domowników. Model ten posiada również jonizator plazmowy ION Plasma Air, który przyśpiesza usuwanie nieprzyjemnych zapachów. Klarta Stor 2 dostępna jest w 4 wariantach kolorystycznych.

Użytkownicy mogą wymienić standardowy filtr HEPA H13 na nieco tańszy E11 (w codziennym, domowym użytku obydwa sprawdzą się bardzo dobrze). Minusem Stora może być brak wskaźnika numerycznego (jest kolorystyczny) oraz dość głośna praca w trybie turbo, co jednak rekompensuje duża wydajność.

Recenzja Klarta Stor 2

Model	Klarta Stor 2
Cena	1399 zł
Wydajność oczyszczania	600 m³/h
Rekomendowana powierzchnia	75 m²
Filtry	Wstępny, HEPA H13 lub E11, węglowy
Czujniki	PM2,5, temperatury, wilgotności
Wskaźniki	Kolorystyczny PM2,5
Głośność	24-66 dB
Pobór mocy	5-66 W
Roczny koszt eksploatacji	Żywotność filtrów – 12 mies, cena od 269 zł za komplet, roczny koszt eksploatacji – od 1 zł

Xiaomi Air Purifier Pro H – od 975 zł

Xiaomi AP Pro H znalazło się na wysokim drugim miejscu głównie ze względu na bardzo korzystną relację wydajności do ceny oraz imponujący filtra HEPA o powierzchni aż 3,5 m². Model ten odziedziczył większość wad i zalet rodziny oczyszczaczy powietrza Xiaomi, ale dzięki większemu filtrowi oraz innej konstrukcji wentylatorów, osiąga naprawdę dużą wydajność oczyszczania, nawet na wolniejszych obrotach. Maksymalny CADR wynosi aż 600 m³/h. Pozwala to spokojnie używać sprzęt w niższych prędkościach, bez obaw o wydajność filtracji.

Oczyszczacze powietrza Xiaomi niestety słyną ze słabego trybu automatycznego, który zbyt pobłażliwie podchodzi do usuwania zanieczyszczeń. Sterowany ręcznie, model Pro H będzie jednak dobrym wyborem dla palaczy. Na plus dodatkowo wskaźnik żywotności filtra. Na minus brak jonizacji oraz słaby tryb automatyczny.

Recenzja Xiaomi Air Purifier Pro H

Model	Xiaomi Air Purifier PRO H
Cena	975 zł
Wydajność oczyszczania	60 m³/h
Rekomendowana powierzchnia	75 m²
Filtry	Wstępny, HEPA H13, węglowy
Czujniki	PM2,5
Wskaźniki	Numeryczny PM2,5, żywotności filtra
Głośność	34-58 dB
Pobór mocy	b.d.
Roczny koszt eksploatacji	Żywotność filtrów – 14 mies., cena filtrów – ok. 300 zł, roczny koszt eksploatacji – od ok. 250 zł

Winix Zero – od 899 zł

Choć od premiery Winixa Zero minęło już kilka lat, to wciąż jest on atrakcyjną cenowo, często wybieraną propozycją. Oczyszczacz powietrza koreańskiego producenta charakteryzuje się restrykcyjnym podejściem do zanieczyszczeń. Winix Zero wylądował na 3-cim miejscu w naszym zestawieniu ze względu na niższy CADR od wyróżnionych wyżej konkurentów. Choć wynik 462 m³/h to wciąż bardzo dobry rezultat. W połączeniu z dość niską ceną – 899 zł, Winix Zero jest wartym uwagi modelem.

Plusem koreańskiego oczyszczacza powietrza jest również jonizator powietrza PlasmaWave oraz niska cena filtrów wymiennych – jedynie 159 zł za zestaw, który zdaniem producenta wystarczy na rok. Minus za niedokładne spasowanie filtrów i dość głośną i energochłonną pracę w najwyższych trybach.

Recenzja Winix Zero

Model	Winix Zero
Cena	819
Wydajność oczyszczania	390 m³/h
Rekomendowana powierzchnia	48 m²
Filtry	Wstępny, HEPA H13, węglowy
Czujniki	Kurzu, zapachów, światła
Wskaźniki	Kolorystyczny (na panelu sterowania)
Głośność	27,8-60 dB
Pobór mocy	3-70 W
Roczny koszt eksploatacji	Żywotność filtrów – 12 miesięcy, cena 159 za zestaw filtrów. Roczny koszt eksploatacji – od 159 zł

Electrolux PA91-404DG/GY – od 1499 zł

Electrolux PA91-404DG/GY to mniejsze z urządzeń z nowej serii Pure A9. Model też można spotkać pod nazwą PA91-405GY (w sieci sklepów Media Expert). 

Model można znaleźć w dwóch wariantach kolorystycznych, czyli:

• Electrolux Pure A9 PA91-404DG (czarny)
• Electrolux Pure A9 PA91-404GY (szary)

Sprzęt ten wyróżnia się niezłym stosunkiem ceny do jakości. Za ok. 1500 zł użytkownicy otrzymują urządzenie, które posiada bardzo dobre czujniki PM2,5 i TVOC (LZO) i zintegrowane filtry 360°, dostępne w 3 wariantach. Minimalistyczny design i sterowanie mobilne to z pewnością duże atuty, jednak z punktu widzenia osób palących ważniejsza będzie relacja wydajności do ceny i kosztów eksploatacji.

Ta w urządzeniach Electrolux jest dobra, choć nie rewelacyjna. Maksymalna wydajność oczyszczania wynosi 442 m3/h, co pozwala na oczyszczenie ok. 55 m2 powierzchni. Dużym minusem oczyszczaczy powietrza Electrolux będzie wysoka cena filtrów wymiennych. Wątpliwe jest także działanie jonizacji (o czym piszemy więcej tutaj). Plus należy postawić za naprawdę cichą i energooszczędną pracę.

Recenzja Electrolux PA91-404DG/GY

Model	Electrolux PA91-404DG/GY
Cena	1499/1599 zł
Wydajność oczyszczania	442 m³/h
Rekomendowana powierzchnia	55,25 m²
Filtry	Wstępny, HEPA, węglowy
Czujniki	PM2,5, LZO, temperatury, wilgotności, światła
Wskaźniki	Kolorystyczny (na panelu sterowania), numeryczny (w aplikacji), PM2,5, LZO, temperatury, wilgotności
Głośność	17-49 dB
Pobór mocy	b.d.
Roczny koszt eksploatacji	Żywotność filtrów – do 12 miesięcy, cena od 299 do 399 zł (w zależności od wybranego wariantu filtrów). Roczny koszt eksploatacji – od 299 zł

Coway Storm – od 1699 zł

Coway Storm to wydajny model południowokoreańskiego producenta, który poradzi sobie z powierzchnią ok. 60 m². Spora wydajność oczyszczania (492 m³/h) oznacza, że sprzęt może będzie pracował naprawdę cicho w standardowej wielkości pomieszczeniach. I to właśnie wysoka kultura pracy jest największą zaletą modelu Storm. Coway w trybie turbo (Haze) generuje zaledwie 44,2 dB szumu, co jest rewelacyjnym wynikiem. Nieco większy jest wówczas pobór mocy, choć 65 W to wciąż nie najgorzej.

Ciekawą opcją są 3 rodzaje przepływu powietrza: normalny, wielokierunkowy oraz skupiony (punktowy). W urządzeniu zastosowano jedynie czujnik PM2,5, który działa bez zarzutu. Na jego podstawie urządzenie interpretuje jakość powietrza na 1 z 4 kolorów (niebieski, zielony, żółty i czerwony). Minus za brak wyświetlacza numerycznego i stosunkowo wysoką cenę.

Recenzja Coway Storm

Model	Coway Storm
Cena	1699 zł
Wydajność oczyszczania	492 m³/h
Rekomendowana powierzchnia	61,5 m²
Filtry	Wstępny, HEPA H13, węglowy
Czujniki	PM2,5
Wskaźniki	Kolorystyczny PM2,5
Głośność	21,6-44,2 dB
Pobór mocy	5-65 W
Roczny koszt eksploatacji	Żywotność filtrów – 24 miesiące. Cena zestawu to ok. 420 zł. Roczny koszt eksploatacji od ok. 210 zł

Jaki oczyszczacz powietrza dla palaczy? Pozostałe modele warte uwagi

1. Electrolux PA91-604DG/GY – od 1899 zł
2. Winix Zero Pro – od 1127 zł
3. Toshiba CAF-X116XPL – od 1399 zł
4. Vestfrost VP-A1S70WH – od 1999 zł
5. Blueair Blue 3410 – od 1149 zł

Pochłaniacz dymu tytoniowego do domu – czy działa?

Popularny pochłaniacz dymu tytoniowego/neutralizator nieprzyjemnych zapachów z Allegro. Materiały reklamowe producenta Sedan.

W sieci znaleźć można także różnego rodzaju oferty pochłaniaczy dymu tytoniowego w formie saszetek. Są one reklamowane jako skuteczny środek do usuwania zapachów z mieszkania, jak i samochodu. Skuteczność takiego rozwiązania jest jednak znacznie mniejsza niż w przypadku oczyszczaczy powietrza. Chociażby ze względu na znacznie mniejszą powierzchnię chłonną.

Co znajduje się w dymie tytoniowym?

Nie sposób wymienić wszystkich substancji, które wchodzą w skład dymu tytoniowego. Jest ich bowiem ponad 5000. Warto jednak wiedzieć, że spora część z nich (przynajmniej ok. 250) to substancje toksyczne. Do najpopularniejszych składników dymu tytoniowego zaliczają się: (na podstawie CIOP, 2007)

• nikotyna – główny składnik wyrobów tytoniowych. Bezbarwna ciecz stosowana również w środkach owadobójczych i ochrony roślin. Jej dawka śmiertelna to 50-60 mg. 1 papieros zawiera ok. 15-30 mg nikotyny. Wraz z dymem do układu oddechowego dostaje się od 10 do 30% substancji. Do krwi zaś przenika ok. 1 mg czystej nikotyny.
• formaldehyd — używany m.in. w produkcji żywic, rozpuszczalników, lakierów przemysłowych, wosków samochodowych
• benzopiren – rakotwórcza substancja występująca m.in. w smogu
• tlenek węgla – toksyczny gaz, który może powodować zaczadzenie
• tlenek azotu – toksyczny gaz, toksyczne. Który obniża odporność na infekcje bakteryjne, działa drażniąco na oczy i drogi oddechowe
• cyjanowodór (kwas pruski) – trujący gaz wykorzystywany przez hitlerowców w komorach gazowych.
• kadm – bardzo niebezpieczny metal ciężki
• arsen – rakotwórczy metal ciężki
• polon – radioaktywny metal
• aceton – rozpuszczalnik stosowany np. w lakierach do paznokci
• toluen – również rozpuszczalnik uznawany za rakotwórczy
• Fenol – toksyczna, żrąca substancja, znana ze środków dezynfekujących
• Naftalina – substancja znana ze środków przeciw molom
• Metanol — silnie trujący alkohol stosowany często jako rozpuszczalnik

I inne

Dym tytoniowy a zdrowie

Ekspozycja na dym tytoniowy może nieść ze sobą bardzo szkodliwe skutki zarówno dla palaczy, jak i osób z ich otoczenia. WHO szacuje, że z powodu palenia tytoniu co roku umiera na świecie ponad 89 milionów ludzi. Najczęściej obserwuje się choroby układu oddechowego, pokarmowego oraz sercowo-naczyniowego.

Wpływ dymu papierosowego na zdrowie

• Nowotwory płuc – 9 na 10 osób zdiagnozowanych z rakiem okazuje się być palaczami papierosów. Nawet wieloletnie palenie nie musi przekreślać naszych szans na zdrowie, bowiem jak wskazują badania rezygnacja z palenia tytoniu przed 40-tką może obniżyć ryzyko chorób odtytoniowych nawet o 90 %.
• Choroby naczyniowo-sercowe – Palenie papierosów przyczynia się do zaburzeń pracy serca i zawałów. U palaczy częściej obserwuje się nadciśnienie tętnicze i niewydolność serca.
• Choroby układu pokarmowego – Od popularnej zgagi do bardzo groźnych chorób, jak wrzody żołądka i dwunastnicy. U osób palących papierosy obserwuje się również dłuższe gojenie się ran, co dodatkowo pogarsza sytuację w przypadku choroby wrzodowej.
• Zagrożenie dla kobiet w ciązy

Palenie bierne równie groźne

Problem z dymem tytoniowym polega na tym, iż nie tylko palacze odczuwają skutki uboczne palenia. Tzw. palenie bierne, na które narażone są osoby przebywające w pobliżu, przekłada się na śmierć 1,2 mln ludzi rocznie na całym świecie. W Polsce ofiarami biernego palenia jest ok. 1000 osób rocznie. W rzeczywistości liczba ta może być jednak niedoszacowana, biorąc pod uwagę fakt, iż w całej UE rocznie odnotowuje się 70000 zgonów z powodu biernego palenia.

Do najważniejszych skutków biernego palenia zalicza się:

• Nowotwory płuc i układu oddechowego
• Większe ryzyko astmy i przewlekłych chorób płuc
• Większe ryzyko zakrzepicy oraz miażdżycy
• Podrażnione śluzówki nosa i gardła
• Łzawienie oczu
• Kaszel, świszczący oddech

U dzieci natomiast obserwuje się

• Częstsze zapalenia płuc i oskrzeli
• Większe ryzyko astmy
• Częstsze zapalenia ucha środkowego
• Mniejszą masę urodzeniową (jako skutek palenia w ciąży)

Źródła:

1. https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/26161/2013031211840&bezp_10_2007_s_15_17.pdf
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4339475/
3. http://archiwum.ciop.pl/44831

FAQ