AQI, czyli Air Quality Index to popularny wskaźnik oceny jakości powietrza, który możemy kojarzyć m.in. z informacji agencji rządowych, interaktywnych tablic ulicznych, aplikacji mobilnych dot. smogu czy wreszcie wyświetlaczy czujników i oczyszczaczy powietrza. Czym właściwie jest AQI? Jak interpretować jego wartości i jaka jest korelacja między AQI, a PM2,5?
Źródło: Canva.com
1. AQI – co to jest?
Wskaźnik jakości powietrza AQI (z ang. Air Quality Index) to globalnie używany indeks poziomu zanieczyszczeń. W obrazowy sposób tłumaczy on suche dane liczbowe. Dlatego też dla wielu osób jest to najprostszy i najbardziej logiczny sposób komunikowania poziomu zanieczyszczenia powietrza. Mieści się on w skali od 0 do 500. Naturalnie im wyższe wskazania, tym bardziej zanieczyszczone powietrze wokół nas.
Do oceny jakości powietrza wskaźnik AQI wykorzystuje m.in. poziom pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10, jak i niektórych zanieczyszczeń gazowych – dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3), tlenku azotu (NO), tlenku węgla (CO) oraz benzenu, które najczęściej są wynikiem spalania paliw.
2. Jaka jest różnica między odczytami AQI, a PM2,5?
Wiele oczyszczaczy powietrza, jak również serwisów poświęconych jakości powietrza, jak np. Airly, wykorzystuje do oceny pomiary PM2,5 i PM10. Ocena ta polega na analizie ilości mikrogramów (masę cząstek zanieczyszczeń) na metr sześcienny powietrza. Tymczasem wskaźnik AQI jest obrazową interpretacją tych odczytów, mającą za zadanie w prosty sposób przekazać informacje o aktualnej jakości powietrza. Jak AQI przekłada się na poszczególne wartości PM2,5?
Na pierwszy rzut oka może się to wydawać wielu użytkownikom niezrozumiałe. Przede wszystkim liczba punktów AQI nie przyrasta wprost proporcjonalnie (w stosunku 1:1) do wzrostu poziomu mikrogramów w powietrzu.
Najlepiej tłumaczy to na swojej stronie projekt badawczy Smart Air Filters.
Na powyższym wykresie widzimy m.in., iż 10 mikrogramów PM2,5 odpowiada za 42 punkty Air Quality Index. Powyżej 100 ug/m3 PM2,5, każdy wzrost o 10 jednostek powoduje przyrost w o jedynie 5 punktów AQI. Powyżej 200 ug/m3 PM2,5, każde 10 ug/m3 PM2,5 więcej = 10 AQI więcej.
Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy uświadomimy sobie, że tak naprawdę istnieje kilka skal AQI, w zależności od kraju czy regionu świata. Inaczej odczyty PM2,5 i PM10 mogą interpretować Chiny, inaczej USA, a jeszcze inaczej Meksyk, Indie czy Kanada. Najczęściej używanymi są jednak te przyjęte w USA (AQI) oraz Chinach (NAQI).
Dla lepszego zrozumienia różnic pomiędzy poszczególnymi skalami przygotowaliśmy poniższą tabelę:
| Jakość powietrza wg wskaźnika AQI | Skala PM2,5 w UE | Skala PM2,5 w US | Skala PM2,5 w CH |
| Dobra 0-50 | 0-12 ug/m3 | 0-12 ug/m3 | 0-35 ug/m3 |
| Umiarkowana 51-100 | 13,1-35 ug/m3 | 13-35 ug/m3 | 36-75 ug/m3 |
| Niezdrowa dla pewnych grup 101-150 | 35,1–55 ug/m3 | 36-55 ug/m3 | 76-115 ug/m3 |
| Niezdrowa 151-200 | 55,1–75 ug/m3 | 56–150 ug/m3 | 116-150 ug/m3 |
| Bardzo niezdrowa 201-300 | 75,1–110 ug/m3 | 151–250 ug/m3 | 151-250 ug/m3 |
| Niebezpieczna >301 | >110 ug/m3 | >250 ug/m3 | > 250 ug/m3 |
Kolory na mapach AQI
Ma też odwzorowanie w kolorach na mapach AQI, gdzie:
- ciemnozielony kolor = dobra jakość powietrza
- zielony = umiarkowana
- żółty = niezdrowa dla pewnych grup
- pomarańczowy = niezdrowa
- czerwony = bardzo niezdrowa
- brązowy = niebezpieczna
Monitorowanie absorpcji promieniowania beta przez cząstki stałe w strumieniu powietrza pozwala szacować liczbę PM2,5 i PM10. Na tej podstawie są one następnie przeliczane na skalę AQI właściwą dla danego kraju lub regionu świata. Tymczasem pomiary PM2,5 i PM10 wydają się być bardziej bezpośrednie, jak i obiektywne. Są one bowiem pierwotnym źródłem informacji.
3. Polski Indeks Jakości Powietrza?
Choć w Polsce nie mamy swojego własnego indeksu jakości powietrza, to najczęściej do szybkiej oceny jakości powietrza wykorzystujemy poziom pyłów PM2,5 i PM10. Punktem odniesienia natomiast są normy UE lub…chińskie. Dlatego też tym istotniejsza wydaje nam się rola oczyszczaczy powietrza, które restrykcyjnie podchodzą do zanieczyszczeń, włączając wyższe obroty już przy 12, a czasem nawet 7-8 ug/m3.
Na coroczną ocenę jakości powietrza w Polsce składają się pomiary 12 substancji. Oprócz PM2,5 i PM10, na coroczną ocenę jakości powietrza w Polsce składają się pomiary:
- związków oznaczonych w pyle PM10: ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu
- dwutlenku siarki
- dwutlenku azotu
- tlenku węgla
- benzenu
- ozonu
Dokładne dane dot. stężeń poszczególnych związków wraz z mapami jakości powietrza dostępne są na stronie internetowej GIOŚ (Generalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska).
4. AQI – aplikacje i strony internetowe do monitorowania jakości powietrza w okolicy
Zrzut ekranu ze strony aplikacji IQAir.
AQI wykorzystywane jest też przez liczne instytucje i firmy monitorujące jakość powietrza. Wskaźnik ten znajdziemy chociażby w:
AirVisual – Aplikacja mobilna i strona internetowa, która dostarcza informacje o jakości powietrza na całym świecie. Pozwala śledzić aktualny indeks jakości powietrza AQI, prognozy na najbliższe dni oraz dane dot. atmosferycznych.
Plume Labs – Air Report – Aplikacja oferująca informacje o jakości powietrze w czasie rzeczywistym oraz prognozy na przyszłość oraz porady dot. zdrowia, gdy mamy do czynienia z zanieczyszczonym powietrzem.
IQAir AirVisual – Aplikacja, w której sprawdzimy aktualną jakość powietrza, wysyłająca również powiadomienia o zmianach.
Airly – znana polska aplikacja monitorująca i obrazująca jakość powietrza w poszczególnych miejscach w Polsce i na świecie
Weather.com – globalna strona z prognozami pogody, która zawiera też na bieżąco aktualizowane informacje o jakości powietrza
AccuWeather – Aplikacja mobilna oraz strona internetowa z aktualnymi danymi pogodowymi oraz informacjami o jakości powietrza
5. Wysoki indeks AQI – jak chronić się przed złej jakości powietrzem?
Oczyszczacze powietrza
Wyposażone w dynamicznie reagujące czujniki oraz wskaźniki jakości powietrza, oczyszczacze powietrza dbają o jakość powietrza wewnątrz danego pomieszczenia, usuwając zarówno pyły zawieszone PM2,5, PM1 czy PM10, jak również tlenki metali, benzo(a)piren, dym papierosowy, lotne związki organiczne czy alergeny.
Maski antysmogowe
Zapewniają ochronę przed pyłami zawieszonymi, jak również bakteriami, wirusami czy alergenami. Wyposażone są często w ten sam rodzaj włókniny filtracyjnej, co oczyszczacze powietrza, tylko w odpowiednio mniejszym rozmiarze. Znajdziemy w nich więc filtr HEPA lub elektrostatyczny. Warto szukać maseczek antysmogowych z filtrami klasy co najmniej FFP2 lub N99.
Monitorowanie jakości powietrza
W przypadku wysokiego poziomu zanieczyszczeń danego dnia (wskaźnika AQI lub PM2,5 czy PM10) ograniczenie lub rezygnacja aktywności na zewnątrz. Ew. wybór samochodu lub komunikacji miejskiej.
Źródła:
- T. Talheim. What is the difference between PM2,5 and AQI measurements? www.smartairfilters.com/en/. Dostęp do strony internetowej: 26.10.2023
- What is the difference between China & US AQI? www.support.iquair.com/en/. Dostęp do strony internetowej: 04.11.2023
- Air Quality Index. A Guide to Air Quality and Your Health. U.S. Environmental Protection Agency Office of Air Quality Planning and Standards Outreach and Information Division Research Triangle Park, NC. February 2014. EPA-456/F-14-002. www.airnow.gov. Dostęp do strony internetowej: 27.10.2023
FAQ – najczęściej zadawane pytania o AQI (Indeks jakości powietrza)
Zunifikowany, międzynarodowy sposób określania poziomu zanieczyszczeń, mierzony w skali od 0 do 500. Składają się na niego poziom pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10, jak i niektórych zanieczyszczeń gazowych – dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3), tlenku azotu (NO), tlenku węgla (CO) oraz benzenu.
Jakość powietrza w Polsce powoli poprawia się z roku na rok. W 2021 roku wciąż jednak 12 spośród 20 najbardziej zanieczyszczonych miast Europy znajdowało się w Polsce.
Nie ma na to uniwersalnej reguły, gdyż sytuacja zależy od wielu warunków atmosferycznych, które muszą zostać spełnione. Na pewno przyczynia się do tego jednak sezon grzewczy, zwłaszcza jego początek, a więc październik/listopad oraz środek zimy, kiedy jest najzimniej.
W AQI przyjmuje się sześć kolorów, odpowiadających poszczególnym poziomom zanieczyszczeń. Wyróżniamy kolory: ciemnozielony (0-50) zielony (51-100), żółty (101-150) pomarańczowy (151-200), czerwony (201-300) i brązowy (>300).
